polski

Temat: Świat antycznych wartości – wybrane mity greckie.

Politeistyczna religia Greków związana była z wiarą w wielu bogów, postrzeganych jako istoty nieśmiertelne i obdarzone nadprzyrodzonymi właściwościami. Ich życie i powiązane z nim przygody bohaterów stały się tematem mitycznych opowieści, które oprócz funkcji sakralnej długo spełniały nie mniej ważne zadanie – były źródłem wiedzy o świecie i o zasadach w nim obowiązujących – służyły interpretacji zjawisk obecnych w życiu każdego człowieka. Wszechobecność mitu  zaważyła na kształcie wielu dziedzin kultury starożytnych Greków i ich późniejszych spadkobierców. Do mitów odwoływały się m.in.: literatura, malarstwo i rzeźba, utrwalając zaczerpnięte z nich tematy, motywy, postaci, formy językowe czy poetyckie obrazy.

Czy starożytni Grecy czerpali z mitów wiedzę o prawach moralnych? czerpali

Mity greckie nie stanowią uporządkowanej całości, ale od dawna są systematyzowane. Zwykle dzieli się je, przyjmując za kryterium ich temat i sposób jego ujęcia:

podział mitów
nazwa	temat	sposób ujęcia
mity kosmogoniczne	początek świata i narodziny bogów	spójne kompozycyjnie opowieści
mity teogoniczne	kult bogów
mity antropogeniczne	początki ludzkości
cykle mitologiczne	przygody bogów lub herosów	luźne epizody powiązane osobą głównego bohatera
	wyprawy, wojny	luźne epizody powiązane rodzajem intrygi

Funkcje mitów:

·       mity wyjaśniały tworzącej się zbiorowości jej miejsce
w świecie – pełniły funkcję poznawczą;

·       mity kształtowały wzorce zachowań (wśród postaci mitycznych znaleźć można  archetypy)  – pełniły funkcję światopoglądową; 

·       mity podtrzymywały wierzenia – pełniły funkcję sakralną.

Proszę przeczytać fragment mitu o narodzinach świata:

Narodziny świata

Na początku był Chaos. Któż zdoła powiedzieć dokładnie, co to był Chaos? Niejedni widzieli w nim jakąś istotę boską, ale bez określonego kształtu. Inni - a takich było więcej - mówili, że to wielka otchłań, pełna siły twórczej i boskich nasieni, jakby jedna masa nieuporządkowana, ciężka i ciemna, mieszanina ziemi, wody, ognia i powietrza. Z tej napełnionej otchłani, kryjącej w sobie wszystkie zarodki przyszłego świata, wyłoniły się dwa potężne bóstwa, pierwsza królewska para bogów: Uranos - Niebo i Gaja - Ziemia. Oni dali początek wielu pokoleniom bogów.

Z ich małżeńskiego związku wyszedł wielki ród tytanów, wśród których najstarszy był Okeanos, bóg potężnej rzeki, co szerokim, błękitnym kręgiem opływała całą ziemię dokoła. Młodszym rodzeństwem tytanów byli kiklopowie (cyklopi) i hekatonchejrowie - sturęcy. Cyklopi, potwornego wzrostu, o dzikim wyglądzie, mieli jedno oko w środku czoła, a hekatonchejrowie o stu rękach przerażali swą siłą niezłomną. Uranos nie był zadowolony z tego potomstwa, które było szkaradne lub okrutne. Wszyscy oni napełniali go strachem i odrazą. Nie spodziewając się po nich ani wdzięczności, ani poszanowania swej władzy ojcowskiej, strącił ich w bezdenne czeluści Tartaru.

Stamtąd nie było już powrotu. Tartar rozciągał się tak głęboko pod ziemią, jak wysoko ponad nią roztacza się niebo. Kowadło z brązu, rzucone z wysokości nieba, leciałoby dziewięć dni i dziewięć nocy, zanim dosięgłoby powierzchni ziemi¹. Podobnie długo, a może jeszcze dłużej wędrowałoby owo kowadło do głębin Tartaru; gdzie panuje noc potrójne. Ktoś, kto by tam wszedł, nie zdołałby przez rok cały dojść do ostatecznych granic tego bezmiaru ciemności. Ów zabłąkany podróżny pielgrzymowałby bez przerwy, unoszony gwałtownym wichrem podziemnych huraganów. Wieść niesie, że gdzieś pośrodku tych straszliwych mroków stoi smutne dworzyszcze Nocy, otoczone nieprzeniknionymi chmurami.

Gaja słyszała jęk potępionych tytanów dobywających się z przepastnych wnętrzności ziemi. Znienawidziła wyrodnego ojca i zaczęła knuć spisek przeciw jego władzy bezwzględnej. Namowom matki uległ najmłodszy z tytanów - Kronos, dotychczas nie pozbawiony wolności. Uzbrojony w stalowy sierp, zaczaił się na Uranosa, okaleczył go haniebnie i strącił ze świetlistego tronu niebios. Z krwi, która wyciekła z rany powalonego boga, zrodziły się trzy straszne boginie zemsty, Erynie, o włosach wężowych. Uranos, ukryty w głębinach nieba, zeszedł z widowni dziejów boskich.

Razem z bogami rodził się świat. Nad ziemią, która jako ląd stały wydobywała się z chaosu, świeciło młode słońce, a z chmur spadały deszcze obfite. Podniosły się pierwsze lasy i ziemię przykryła wielka, szumiąca puszcza. Po nieznanych wzgórzach błądziły rzadkie zwierzęta. Zwolna rzeczy zaczęły przybierać znajome kształty. Źródła znalazły swe groty, a jeziora wygodne kotliny; góry śnieżnym grzebieniem zarysowały się na jasnym niebie. Gwiazdy lśniły w ciemnych przestworzach nocy, a kiedy one bladły, ptaki wydzwaniały jutrzence swą pierwszą pieśń powitalną.

Jan Parandowski, Mitologia

Mit o narodzinach świata  to przykład mitu kosmogonicznego, ponieważ opisuje powstanie świata i narodziny bogów. Pełnił  rolę poznawczą bo ludzie dowiadywali się, że świat powstał z chaosu a uczucie zemsty narodziło się z krwi Uranosa. Mit pełni funkcję światopoglądową. Zawiera  wzory i antywzory postaw:

Gaja to matka przepełniona miłością.

Uranos to władca absolutny – okrutny.

Kronos to wierna kopia swojego ojca. 

Nie znamy autorów mitów – tworzyła je zbiorowość – początkowo wykonywane były przez wędrownych śpiewaków – AOJDÓW, którzy często improwizowali - przyczyniając się w ten sposób do powstawania wielu wersji jednej historii. Pierwszym kodyfikatorem mitów był legendarny Homer, który w Iliadzie i Odysei utrwalił rozproszone wcześniej historie. Wkrótce zyskały one literacką formę, a Homer znalazł naśladowców. Do antycznych MITOGRAFÓW – redaktorów mitów - należeli m.in.: Hezjod, Wergiliusz i Owidiusz. Antyczne źródła stały się z kolei podstawą późniejszych literackich i naukowych prób rekonstrukcji oraz systematyzacji mitycznych opowieści. Wśród takich prac znajdują się m.in.: Mitologia Jana Parandowskiego (1924) oraz Mitologia Greków i Rzymian Zygmunta Kubiaka (1997).

Proszę przeczytać informacje dotyczące Hezjoda i Teogonii, a następnie fragment samego poematu (podręcznik s. 94 – 95).

Proszę przeanalizować epitety, jakimi określeni zostali poszczególni bogowie i wskazać ich znaczenie  – np.: „sowiooka córa zeusowa, Atena” – ten epitet odnosi się do mądrości bogini;

 Zadanie domowe

Bóg	cechy
Zeus	Władca z egidą - OBROŃCA
Hera	Argejska- złote sandały
Atena	Sowiooka
Artemida	Rozradowana strzałami
Posejdon	Potrząsający kontynentami
Temida	czcigodna
Afrodyta	Wabi spojrzeniem
Hebe	W złotym wieńcu
Dione	urodziwa