polski

Temat: Jan Kochanowski – renesansowy humanista.

Jan Kochanowski (ur. 1530, zm 1584) – poeta polski epoki renesansu, sekretarz królewski. Był przedstawicielem filozofii eklektycznej – stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu i głębokiej wiary w Boga, łącząc tradycję antyku i chrześcijaństwa.

Edukacja i podróże

Jan Kochanowski na rycinie z XIX wieku

Jan Matejko, Kochanowski nad zwłokami Urszulki

Jego imię i nazwisko zostało zapisane na liście nowych studentów Akademii Krakowskiej (poeta miał wówczas najprawdopodobniej 14 lat). W latach 1547-1550 mógł studiować w którymś z uniwersytetów niemieckich, bądź też przebywać na jednym z dworów magnackich. W latach 1551-1552 studiował na uniwersytecie w Królewcu. W 1552 roku przyszły poeta dotarł do Padwy (zachował się spis studentów z nazwiskiem Kochanowskiego).  Wyruszył w podróż do Rzymu i Neapolu, a następnie powrócił do Polski^. Prawdopodobną przyczyną przerwania studiów były kłopoty finansowe Kochanowskiego, z czego wynikła konieczność poszukania mecenasa^[11].

W latach 1555-1556 przebywał ponownie w Królewcu na dworze arcyksięcia Albrechta Hohenzollerna. Był to prawdopodobnie mecenas polskiego poety. Kilkakrotnie podróżował do Włoch, był we Francji.  W maju 1559 Kochanowski wrócił na stałe do Polski.

Działalność na polskich dworach

Witraż przedstawiający księcia poetów polskich w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pismo Jana Kochanowskiego na zapisku z 1571 roku

W kraju przebywał na dworach, m.in. Tarnowskich, Tęczyńskich i Jana Firleja oraz biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. Dzięki poparciu podkanclerzego koronnego Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór Zygmunta Augusta, gdzie ok. 1564 r. mianowano go sekretarzem królewskim. Dzięki Myszkowskiemu dostał też prebendy kościelne: probostwo kicińskie^[21] (związane z funkcją prepozyta kapituły katedralnej w Poznaniu) i zwoleńskie.

Służył królowi podczas burzliwych sejmów, zajmował się działaniami politycznymi, czego ślady widać w jego utworach. W 1567 towarzyszył królowi w wyprawie radoszkowickiej, będącej próbą demonstracji zbrojnej w czasie wojny przeciwko Rosji. Oddał znaczne usługi w trakcie przygotowań do wyprawy na Moskwę w 1568 r.

 Czarnolas

Kochanowski pędził w Czarnolesie żywot ziemianina. W tym okresie powstała Odprawa posłów greckich, a wkrótce po niej parafraza Psałterz Dawidów (1579). Największą pamięć zyskał dzięki Trenom, napisanym po śmierci ukochanej córki Urszulki w 1579. Są one wyrazem jego żalu i rozpaczy po stracie dziecka.

1.    Ustal, jakie fakty z biografii Jana Kochanowskiego zostały zawarte we fraszce Do gór i lasów. Wykorzystaj przypisy do utworu oraz informacje z podręcznika (s. 32).

- podróże do Francji i Włoch

- niespełnione ambicje związane z powołaniem kapłańskim

- udział w wyprawie rycerskiej

- studia na uniwersytetach w  Krakowie, Królewcu, Niemczech i Padwie

- był sekretarzem Stanisława Augusta.

2.    W jakim momencie życia wypowiada się podmiot liryczny? Sformułuj argumenty na poparcie swojego stanowiska.

Podmiot wypowiada się  w czasie, kiedy jest już dojrzałym człowiekiem. Ma siwe  włosy,  ma wiele doświadczeń.

3.    Jan Kochanowski porównuje się do Proteusza (Proteusa). Wyjaśnij sens tego porównania.

Jan Kochanowski ma wiele zdolności w tylu dziedzinach, a jego życie było bardzo różnorodne.

4.    Jaką filozofię życiową wyznaje Jan Kochanowski? Zinterpretuj ostatni wers utworu.

Jan Kochanowski wyznaje poglądy epikurejczyków, ponieważ korzysta z każdej chwili życia.

5.    Jak sądzisz, czy Jana Kochanowskiego można nazwać człowiekiem renesansu? Uzasadnij swoje zdanie.

Jan Kochanowski jest człowiekiem renesansu, ponieważ nie opiera swojego życia tylko na jednej dziedzinie, tylko zawsze szuka czegoś nowego interesującego. 

Do gór i lasów Wysokie góry i odziane lasy! Jako rad na was patrzę, a swe czasy Młodsze wspominam, które tu zostały, Kiedy na statek1 człowiek mało dbały. Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował? Jażem przez morze2 głębokie żeglował, Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy, Jażem nawiedził Sybilline lochy3. Dziś żak4 spokojny, jutro przypasany Do miecza rycerz5; dziś między dworzany W pańskim pałacu, jutro zasię cichy Ksiądz w kapitule6, tylko że nie z mnichy W szarej kapicy a z dwojakim płatem7; I to czemu nic, jeśliże opatem? Taki był Proteus8, mieniąc się to w smoka, To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka. Dalej co będzie? Srebrne w głowie nici, A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.

1 Statek – stateczność. 2 Przez morze –  mowa o morskiej podróży, którą Kochanow­ski odbył prawdopodobnie w 1558 r. (z Italii do Francji). 3 Sybilline lochy – grota mitycznej wieszczki Sybilli znajdująca się pod Neapolem. 4 Żak – uczeń, student. 5 Przypasany do miecza rycerz – w 1567 r. poeta brał udział w manewrach wojskowych (jako sekretarz królewski). 6 Ksiądz w kapitule – poeta był tytularnym (tzn. bez święceń kapłańskich, ale mają­cym prawa do dochodów z parafii) proboszczem poznańskim i zwoleńskim (do ożenku ok. 1575 r.). 7 Kapica, płat – części habitu. 8 Proteus – w mitologii greckiej bożek morski, mający dar wieszczenia i przybierania różnych postaci.