polski

Biblijna wizja końca świata – fragment Apokalipsy św. Jana.

Apokalipsa to księga wizyjna – zawiera proroctwa dotyczące wydarzeń towarzyszących końcowi świata, który przynieść ma ostateczny triumf Jezusa nad złem oraz powstanie wiecznego Królestwa Bożego na ziemi (po Sądzie Ostatecznym, kiedy wszyscy ludzie – także zmarli – poddani zostaną ocenie Boga). Apokalipsa  stanowi swoiste podsumowanie Pisma Świętego, nadając rozważaniom religijnym sens ostateczny.

Apokalipsa pisana jest językiem symbolicznym – wieloznacznym i tajemniczym, sprzyjającym odczytywaniu tej księgi w kategoriach przepowiedni. Jej tajemnicze symbole inspirowały artystów na przestrzeni wieków. Co charakterystyczne, choć Apokalipsa zawiera w swym przesłaniu optymistyczne aspekty, sztuka od wieków pozostaje pod wrażeniem obrazów zagłady.

Czy Apokalipsa zawiera optymistyczną wizję przyszłości?    

Tak, ponieważ po końcu świata nastąpi coś dobrego – wieczne Królestwo Boże.

Autorstwo Apokalipsy przypisuje się św. Janowi – biskupowi Efezu, który pod koniec I w. został zesłany przez rzymskiego cesarza Domicjana na wyspę Patmos i tam doznał szczególnego objawienia. Jej tekst był skierowany do prześladowanych przez Rzymian chrześcijan (z tym wiązać się może katastroficzny charakter wizji) i miał ich podtrzymywać na duchu. Znaczenie Apokalipsy zyskało jednak wymiar ponadczasowy – odczytuje się ją jako opowieść o odwiecznej walce dobra ze złem, porządku z chaosem.

W literaturze różnych epok często spotykać się będziemy ze sposobem obrazowania zaczerpniętym z Apokalipsy. Zwróćmy uwagę na jego cechy.

Proszę przeczytać fragment Apokalipsy – Bóg odsłania przed Janem przyszłość ludzkości – jej losy przedstawione są w kolejnych odsłonach symbolizowanych przez siedem pieczęci księgi, siedem trąb aniołów i siedem czasz opróżnianych przez aniołów (na czerwono zaznaczone zostały symbole – proszę po przeczytaniu fragmentu je rozszyfrować):

(1) I ujrzałem: gdy Baranek otworzył pierwszą z siedmiu pieczęci, usłyszałem pierwsze z czterech Zwierząt mówiące jakby głosem gromu: Przyjdź! (2) I ujrzałem: oto biały koń, a siedzący na nim miał łuk. I dano mu wieniec, i wyruszył jako zwycięzca, by [jeszcze] zwyciężać. (3) A gdy otworzył pieczęć drugą, usłyszałem drugie Zwierzę mówiące: Przyjdź! (4) I wyszedł inny koń barwy ognia, a siedzącemu na nim dano odebrać ziemi pokój, by się wzajemnie ludzie zabijali - i dano mu wielki miecz. (5) A gdy otworzył pieczęć trzecią, usłyszałem trzecie Zwierzę mówiące: Przyjdź! I ujrzałem: a oto czarny koń, a siedzący na nim miał w ręce wagę. (6) I usłyszałem jakby głos w pośrodku czterech Zwierząt, mówiący: Kwarta pszenicy za denara i trzy kwarty jęczmienia za denara, a nie krzywdź oliwy i wina! (7) A gdy otworzył pieczęć czwartą, usłyszałem głos czwartego Zwierzęcia mówiącego: Przyjdź! (8) I ujrzałem: oto koń trupio blady, a imię siedzącego na nim Śmierć, i Otchłań mu towarzyszyła. I dano im władzę nad czwartą częścią ziemi, by zabijali mieczem i głodem, i morem, i przez dzikie zwierzęta. (9) A gdy otworzył pieczęć piątą, ujrzałem pod ołtarzem dusze zabitych dla Słowa Bożego i dla świadectwa, jakie mieli. (10) I głosem donośnym tak zawołały: Dokąd że, Władco święty i prawdziwy, nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi? (11) I dano każdemu z nich białą szatę, i powiedziano im, by jeszcze krótki czas odpoczęli, aż pełną liczbę osiągną także ich współsłudzy oraz bracia, którzy, jak i oni, mają być zabici. (12) I ujrzałem: gdy otworzył pieczęć szóstą, stało się wielkie trzęsienie ziemi i słońce stało się czarne jak włosienny wór, a cały księżyc stał się jak krew. (13) I gwiazdy spadły z nieba na ziemię, podobnie jak drzewo figowe wstrząsane silnym wiatrem zrzuca na ziemię swe niedojrzałe owoce. (14) Niebo zostało usunięte jak księga, którą się zwija, a każda góra i wyspa z miejsc swych poruszone. (15) A królowie ziemscy, wielmoże i wodzowie, bogacze i możni, i każdy niewolnik, i wolny ukryli się do jaskiń i górskich skał. (16) I mówią do gór i do skał: Padnijcie na nas i zakryjcie nas przed obliczem Zasiadającego na tronie i przed gniewem Baranka, (17) bo nadszedł Wielki Dzień Jego gniewu, a któż zdoła się ostać?

(Apokalipsa (Objawienie) 6:1-17, Biblia Tysiąclecia)

Baranek - Jezus

Siedem pieczęci – tajemnica przepowiedni

czterej jeźdźcy – Zabór, Mord, Głód, Śmierć –zagłada ludzi

biała szata – czystość duchowa.

Proszę przyjrzeć się interpretacji fragmentu Apokalipsy:

przebieg wydarzeń	sposób obrazowania	funkcja
- Baranek otwiera kolejne pieczęcie -  przybywają czterej jeźdźcy -  grzesznicy błagają o skrócenie sądu -  na ziemię spadają kataklizmy -  ludzie usiłują uciec przed gniewem Boga	-  chronologiczny układ zdarzeń -  paralelna budowa, anafory	- wszystko odbywa się według planu Boga,  w określonym rytmie
	-  symbole	- podkreślenie mistycznego wymiaru zdarzeń
	- plastyczna wizja zagłady  świata – metafory, symbole, porównania, epitety	- prezentacja potęgi Boga, ogromu kary za ludzkie
	- patos – uroczysty ton	- podkreślenie ostateczności zdarzeń
	- narracja w pierwszej osobie liczby pojedynczej, powtarzanie czasownika „ujrzałem”	- podkreślenie prawdziwości wizji

Proszę wskazać jak najwięcej elementów apokaliptycznego obrazowania w innym  fragmencie Apokalipsy  (9,1-12) - podręcznik, s. 42 - domu:

1) I piąty anioł zatrąbił: i ujrzałem gwiazdę, która z nieba spadła na ziemię, i dano jej klucz od studni Czeluści. (2) I otworzyła studnię Czeluści, a dym się uniósł ze studni jak dym z wielkiego pieca, i od dymu studni zaćmiło się słońce i powietrze. (3) A z dymu wyszła szarańcza na ziemię, i dano jej moc, jaką mają ziemskie skorpiony. (4) I powiedziano jej, by nie czyniła szkody trawie na ziemi ani żadnej zieleni, ani żadnemu drzewu, lecz tylko ludziom, którzy nie mają pieczęci Boga na czołach. (5) I dano jej nakaz, by ich nie zabijała, lecz aby pięć miesięcy cierpieli katusze. A katusze przez nią zadane są jak zadane przez skorpiona, kiedy ugodzi człowieka. (6) I w owe dni ludzie szukać będą śmierci, ale jej nie znajdą, i będą chcieli umrzeć, ale śmierć od nich ucieknie. (7) A wygląd szarańczy: podobne do koni uszykowanych do boju, na głowach ich jakby wieńce podobne do złota, oblicza ich jakby oblicza ludzi, (8) i miały włosy jakby włosy kobiet, a zęby ich były jakby zęby lwów, (9) i przody tułowi miały jakby pancerze żelazne, a łoskot ich skrzydeł jak łoskot wielokonnych wozów, pędzących do boju. (10) I mają ogony podobne do skorpionowych oraz żądła; a w ich ogonach jest ich moc szkodzenia ludziom przez pięć miesięcy. (11) Mają nad sobą króla - anioła Czeluści; imię jego po hebrajsku: Abaddon, a w greckim języku ma imię Apollyon. (12) Minęło pierwsze "biada": oto jeszcze dwa "biada" potem nadchodzą.

(Apokalipsa (Objawienie) 9:1-21, Biblia Tysiąclecia)

Chronologia zdarzeń

Plastyczna wizja świata

Symbole

Narracja pierwszoosobowa

Język uroczysty

Proszę zapoznać się z poetycką wizją Sądu Ostatecznego z wiersza U wrót doliny Zbigniewa Herberta. strona 45

Odpowiedz na pytanie nr 7-strona 47

U wrót doliny

Zbigniew Herbert

Po deszczu gwiazd
na łące popiołów
zebrali się wszyscy pod strażą aniołów

z ocalałego wzgórza
można objąć okiem
całe beczące stado dwunogów

naprawdę jest ich niewielu
doliczając nawet tych którzy przyjdą
z kronik bajek i żywotów świętych

ale dość tych rozważań przenieśmy się wzrokiem
do gardła doliny z którego dobywa się krzyk

po świście eksplozji
po świście ciszy
ten głos bije jak źródło żywej wody

jak nam wyjaśniają
krzyk matek od których odłączają dzieci
gdyż jak się okazuje
będziemy zbawieni pojedynczo

aniołowie stróże są bezwzględni
i trzeba przyznać mają ciężką robotę

ona prosi - schowaj mnie w oku
w dłoni w ramionach
zawsze byliśmy razem
nie możesz mnie teraz opuścić
kiedy umarłam i potrzebuję czułości

starszy anioł
z uśmiechem tłumaczy nieporozumienie
staruszka niesie
zwłoki kanarka
(wszystkie zwierzęta umarły trochę wcześniej)
był taki miły - mówi z płaczem
wszystko rozumiał
kiedy powiedziałam -
jej głos ginie wśród ogólnego wrzasku

nawet drwal
którego trudno posądzić o takie rzeczy
stare zgarbione chłopisko
przyciska siekierę do piersi
- całe życie była moja
teraz też będzie moja
żywiła mnie tam
wyżywi tu
nikt nie ma prawa
- powiada -
nie oddam! nie oddam!
nikt nie ma prawa
- powiadam -
nie oddam!

ci którzy jak się zdaje
bez bólu poddali się rozkazom
idą spuściwszy głowy na znak pojednania
ale w zaciśniętych pięściach chowają
strzępy listów wstążki włosy ucięte
i fotografie
które jak sądzą naiwnie
nie zostaną im odebrane

tak to oni wyglądają
na moment
przed ostatecznym podziałem
na zgrzytających zębami
i śpiewających psalmy

Wiersz Zbigniewa Herberta opowiada o ludziach którzy pójdą do komory gazowej albo  do powolnej śmierci w ciężkich warunkach pracy. Wydarzenia przedstawione w wierszu odnoszą się do wizji Apokalipsy. W tym świecie zabrakło miejsca dla Boga, a znalazło   się  miejsce na śmierć zadawaną przez ludzi innym ludziom .

sprawdzian z Biblii,  Stary Testament, Abraham, Hiob, Psalmy – czwartek – 4 listopada.