polski

Temat: Tragizm bohatera dramatu antycznego tragizmem każdego śmiertelnika

Tragedia Król Edyp powstała prawdopodobnie w 429 r. p.n.e. Jej autor, Sofokles, należy do grona najwybitniejszych twórców tragedii starożytnej Grecji – napisał ponad 120 dramatów, wielokrotnie zwyciężał w konkursach odbywających się podczas Dionizji i już za życia cieszył się ogromną sławą. Historia Edypa, zaprezentowana w tragedii, pochodzi z mitu tebańskiego, opowiadającego o tragicznych losach królewskiego rodu Labdakidów, obciążonego fatum.

Proszę przeczytać mit o Labdakidach.

Po przeczytaniu proszę wypisać w porządku chronologicznym kluczowe wydarzenia składające się na dzieje Edypa.

1. Narodziny Edypa w Tebach.

2. Porzucenie małego Edypa w górach, skazanie go na śmierć.  

3. Edyp uratowany przez  pasterza  trafia do bezdzietnej rodziny królewskiej z  Koryntu: Polybosa i Merope.

4. Edyp dowiaduje się od wyroczni, że istnieje przepowiednia dotycząca jego życia. Według niej zabije swojego ojca a matkę poślubi.

5. Edyp postanawia opuścić  miasto,  ponieważ boi się spełnienia przepowiedni.

6. Edyp zabija  starca Lajosa    nie wiedząc, że to jego ojciec. Do zabójstwa dochodzi na rozstaju dróg.

7. Edyp przybywa do Teb, żeby pokonać Sfinksa.

8. Po  rozwiązaniu zagadki  dostaje w nagrodę rękę      żony Lajosa.

9. Szczęśliwe  życie  małżeńskie.

10. Teby nawiedzają plagi,  które  prowadzą do zagłady miasta.

11. Edyp szuka pomocy u wyroczni,   dowiedział się, że  nie pomszczono  zabójstwa poprzedniego króla.

12. Edyp postanawia odszukać zabójcę króla, obiecuje nagrodę dla tego  kto mu pomoże  odszukać mordercę

13. Edyp poznaje  prawdę od Tyrezjasza,  która się potwierdza w słowach  posłańca z Koryntu a potem  sługi Lajosa, dobroczyńcy Edypa z przeszłości  i świadka zbrodni.

14. Edyp opuszcza miasto i pozbawia się wzroku.    

   

Proszę zwrócić uwagę na to, że sama akcja dramatu  związana jest tylko wycinkiem historii zaprezentowanej w micie – poznajemy Edypa, gdy jest już królem Teb. Wydarzenia w tragedii Sofoklesa rozgrywają się w ciągu jednego dnia, a o przeszłości Edypa dowiadujemy się z retrospekcji, kiedy przy okazji poszukiwań zabójcy Lajosa, Edyp i pozostałe postacie opowiadają o minionych wydarzeniach.

Sofokles skupił swoją uwagę na tym, jak Edyp dochodzi do prawdy o sobie  - na tym, jak początkowo - oskarżając innych i drwiąc z bogów - rozpaczliwie próbuje nie dopuścić do siebie myśli o własnej winie oraz  na tym, jak ostatecznie poznaje swoje tragiczne położenie
i wymierza sobie karę za okazaną wcześniej pychę. Okrutność poznanej przez Edypa prawdy uderza tym bardziej, że wychodzi ona na jaw niejako „przy okazji” – zamierzeniem władcy było przecież ocalenie miasta, a sam winny uchodził wcześniej za dobrego, mądrego
i kochanego przez poddanych króla. Jeden dzień przerażająco ten wizerunek zmienił.

Określ czas i miejsce rozgrywających się wydarzeń.

Wydarzenia rozgrywają się w Tebach,  trwają jeden dzień. Edyp poznaje prawdę o tym kto zabił Lajosa. Edyp poznając tajemnice strasznie cierpi.

Prześledź przebieg poszukiwań Edypa. Uzupełnij tabelę:

	Informacje, które otrzymuje Edyp	Decyzje Edypa, sposób interpretacji informacji przez Edypa	Charakterystyka Edypa
Kapłan, Kreon, Chór	Klęski, które spadły Odpowiedzialność Oczekiwania mieszkańców Edyp  dowiaduje się w jaki sposób zginął Lajos, i że  ludzie w Tebach nie zaznają spokoju dopóki zabójca nie poniesie kary.	Edyp cierpi wraz  z całym miastem. Posłanie Kreona do wyroczni. Postanawia znaleźć zabójcę. Edyp ogłasza, że ten kto  się przyzna opuści miasto.  jeżeli natomiast  będzie prowadzone śledztwo to  zabójca poniesie srogą karę – zostanie wykluczony ze społeczności.	Troskliwy Chce uratować    miasto
Tyrezjasz	Edyp poznaje prawdę o zabójcy Lajosa  według Tyrezjasza  to Edyp jest mordercą.	Edyp jest zbulwersowany tymi oskarżeniami Posądza Tyrezjasza o spisek.	Jest bardzo rozgniewany, kipi w nim złość, nie potrafi zapanować nad emocjami.
Jokasta	Jokasta opowiada Edypowi w jaki sposób zginął Lajos Jokasta uspokaja Edypa mówi mu, że się proroctwo  nie spełniło. Lajosa  zabiło kilku sprawców  a syn został porzucony w górach.	Edyp zaczyna przypominać sobie przeszłość. Narasta w nim niepokój. Jest bardzo dociekliwy.	Jest  bardzo ciekawy, dąży    do poznania prawdy.

Posłaniec	Posłaniec poinformował  Edypa o śmierci Polybosa  i o tym, że Polybos  nie jest jego  ojcem. Sługa Lajosa przekazał  małego Edypa  posłańcowi.	Edyp jest spokojny, że nie spełni się przepowiednia. Posłaniec oznajmia, że Edyp nie jest synem Polybosa. Ma jeden cel -odnaleźć sługę Lajosa.	Edyp jest zawzięty w dążeniu do   znalezienia odpowiedzi na  nurtujące go pytania. Jest niepewny, zagubiony.
Sługa	Sługa informuje Edypa o tym, że jest on synem Lajosa i o tym, że  jego żona to jego matka i, że kazała go zabić. Sługa  uratował Edypa z litości.	Edyp nie może w to uwierzyć ale musi się  z tym pogodzić. Opuszcza miasto i pozbawia się wzroku, każąc się za swoją pychę.	Próbuje ocalić resztki swojej godności.

Edyp w tragedii Sofoklesa nie jest tylko mityczną postacią, której los ilustruje antyczną koncepcję ludzkiego życia (według niej jest ono uzależnione od woli bogów lub fatum). Sofokles wniknął w psychikę swojej postaci – przedstawił jej błędy, nadzieje, rozterki, wreszcie rozpacz i uczynił z niej symbol ludzkich zmagań z trudem życia. Widzowie będąc świadkami śledztwa zainicjowanego przez Edypa mieli „wejść w jego skórę” – celem tragedii miało być wywołanie w nich uczuć: litości i trwogi, a one z kolei miały prowadzić oglądających do wewnętrznego oczyszczenia – katharsis i pogodzenia się z losem. By uwagę widza maksymalnie skupić na istocie utworu, autor podporządkował jego budowę zasadzi trzech jedności – w dramacie jest tylko jeden wątek, a wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia w jednym miejscu.

Tragizm  jest  to walka z naszym przeznaczeniem, której nie można wygrać.  Człowiek Usiłuje zachować godność w życiu pełnym porażek.

TRAGIZM

CO TO JEST TRAGIZM?

Jedną z charakterystycznych cech tragedii antycznej jest występowanie chóru. Pieśni chóralne – stasimony przeplatają się w niej ze scenami - epeisodionami, prezentującymi kolejne wydarzenia. Pieśni wykonywane przez chór pełnią w tragedii rolę szczególną– zawierają, oprócz komentarza do przebiegu akcji, szereg uniwersalnych prawd o życiu człowieka.

Proszę przeczytać wstęp  lekcji 34 – s. 132, a następnie fragment stasimonu IV – s.133.

Jest to pieśń, którą poprzedza poznanie prawdy przez Edypa. To wydarzenie skłania do refleksji nad miejscem człowieka w świecie. Pierwsza część pieśni jest metaforycznym przedstawieniem ludzkiego losu:

-         ludzie – śmiertelnych pokolenia – ta metafora eksponuje kruchość i znikomość ludzkiego życia: człowiek jest skazany na śmierć, boryka się z tą świadomością, a jego osobisty dramat jest niezauważalny wśród milionów istnień;

-         życie  - cień cienia – kolejna metafora, w świetle której ludzkie istnienie jest ulotne,
a to co czujemy, przeżywamy, myślimy – złudne;

-         szczęście przypomina tylko sen, po którym następuje gwałtowne przebudzenie – ta rozbudowana metafora eksponuje ulotność stanów, jakich doświadczamy w życiu, wskazuje też, jak często się mylimy – dajemy się zwieść chwilom szczęścia, łudząc się, że one trwają wiecznie;

W jakim poznanym utworze życie ludzkie zostało przedstawione w podobny sposób? 

W myśl analizowanej pieśni życie ludzkie przepełnione jest cierpieniem, które często spada na człowieka nieoczekiwanie i jest trudne do udźwignięcia. Taką koncepcję losu  ilustrują doświadczenia Edypa, wspomniane w dalszej części pieśni.

Proszę przeanalizować ją samodzielnie i wykonać zadania kończące lekcję:

1.    Proszę w punktach wypisać wydarzenia z życia Edypa, o których jest mowa w tej części pieśni.

2.    Proszę wskazać te działania, które sprzeczne były z intencjami Edypa.

3.    Proszę wskazać, które z wydarzeń są potwierdzeniem sądów o życiu ludzkim, zawartych w pierwszej części pieśni.